Op het SKILLS vmbo in Heemskerk begint de schooldag voor veel leerlingen met een boterham uit de schoolkeuken. In een speciaal daarvoor ingerichte ruimte bij binnenkomst van de school, kunnen leerlingen dagelijks tussen 07.30 en 10.30 uur terecht om een broodje te smeren. Het initiatief is een laagdrempelige manier om ervoor te zorgen dat iedereen met een gevulde maag de lesdag ingaat.
Jacqueline Hoekstra maakt deel uit van het ondersteuningsteam van de school. Marika Hollander is verantwoordelijk voor de financiële administratie, samen vertellen ze hoe dit concept tot stand is gekomen en wat het betekent voor de leerlingen. “Onze school biedt praktijkgericht onderwijs aan leerlingen in de basis- en kaderberoepsgerichte leerweg,” legt Jacqueline uit. “We merkten dat er een groep leerlingen was die zonder ontbijt of lunch op school arriveerde. Dat kan zijn omdat er thuis geen eten is, maar ook omdat ouders al vroeg aan het werk zijn en kinderen zichzelf moeten redden. Toen we de kans kregen om gebruik te maken van het schoolmaaltijdenbudget, zijn we gaan kijken hoe we dit het beste konden invullen.”
Het idee om leerlingen zelf hun brood te laten smeren, ontstond gaandeweg. “We zijn begonnen met het uitdelen van fruit, krentenbollen en snelle Jelles tijdens de kleine pauze,” vertelt Jacqueline. “Dat liep zo goed dat we bedachten: waarom laten we ze niet zelf een boterham smeren? Zo kunnen ze pakken wat ze nodig hebben en wordt het eten beter benut.”
Het lokaal waarin het ontbijt wordt aangeboden, is onderdeel van de trajectvoorziening. “Hier vangen we leerlingen op die tijdelijk extra steun nodig hebben,” legt Jacqueline uit. “De sfeer is er rustig en we hebben het zo ingericht dat het er netjes en uitnodigend uitziet, zodat leerlingen zich prettig voelen om langs te komen.” Het aanbod wisselt elke week en naast enkele zoete opties bieden we ook gezond beleg aan als kaas, halal kipfilet, sandwichspread.
Iedereen is welkom, alles gaat elke week op en Jacqueline gooit niks weg. “We controleren niet of een leerling thuis wel of niet heeft gegeten. Wie een boterham nodig heeft, kan er een pakken. Sommige leerlingen nemen er zes, anderen maar één – en dat is helemaal prima,” benadrukt Jacqueline.
Om het eten op school te organiseren, werkt de school samen met verschillende leveranciers. “We bestellen een deel via onze horeca-afdeling, die al een samenwerking heeft met leveranciers. Producten die we daar niet kunnen krijgen, bestellen we bij de supermarkt en laten we bezorgen,” legt Jacqueline uit. We maken ook gebruik van de grote vriezer van de horeca-afdeling om de broden in te vriezen.
Marika Hollander zorgt ervoor dat de administratie soepel verloopt. “Om het overzichtelijk te houden, hebben we met de leverancier afgesproken dat ze een aparte factuur maken voor het ontbijt. Dat maakt het declareren via het schoolmaaltijdenprogramma veel eenvoudiger. Het systeem om budget aan te vragen en te declareren is sowieso verbeterd ten opzichte van voorheen, dit maakt het nog makkelijker om het eten te organiseren.”
Personeelskosten worden niet vergoed, maar dat weerhoudt Jacqueline en haar collega Nick Verduin er niet van om zich in te zetten. “We doen dit omdat we het belangrijk vinden. Ja, het kost tijd – het klaarzetten, schoonmaken en inkopen doen – maar je krijgt er zoveel voor terug. De dankbaarheid van de leerlingen maakt alles de moeite waard.”
Hoewel het lastig is om precies te meten wat het effect is van een ontbijt op school, merkt Jacqueline dat de behoefte groot is. “Vooral onder de leerlingen van onze internationale schakelklas, waar veel vluchtelingenkinderen zitten, is er veel vraag naar. Maar ook onder Nederlandse leerlingen is de animo groot. Het geeft hen rust om te weten dat ze hier altijd terecht kunnen.” Als een docent ziet dat een leerling zich niet lekker voelt of zich niet kan concentreren, wordt de leerling naar ons gestuurd om eerst even iets te eten. Het is een extra manier om goed in de gaten te houden of iedereen voldoende binnenkrijgt.”
Het ontbijtinitiatief draait inmiddels sinds de herfstvakantie en is nog steeds in ontwikkeling. “We kijken steeds wat beter kan en of we kunnen uitbreiden,” zegt Jacqueline. “In het begin wisten veel leerlingen niet dat ze hun broodje konden smeren, maar inmiddels is het goed bekend. We hebben zelfs een groot scherm bij de receptie waarop we het promoten. Als een school hiermee wil starten, is ons advies om klein te beginnen. Eén uitgiftepunt, een beperkt aanbod, en dan kijken wat werkt. We zien nu al dat het voor veel leerlingen een belangrijk onderdeel van hun dag is geworden. Dat is waar we het voor doen.”
De Prins Willem Alexanderschool in Den Haag heeft een creatieve invulling gegeven aan het schoolmaaltijdenbudget. Twee initiatieven springen eruit: de JEF-kast, een weggeefkast voor gezinnen, en het project ‘Volle Buikjes’, waarbij kinderen vijf keer per jaar een doos vol boodschappen mee naar huis krijgen.
Bij De Springplank in Zutphen, een basisschool voor speciaal onderwijs in een prachtig nieuwbouwgebouw, krijgt het extra Decemberbudget een creatieve invulling. Mattias van Os, sportdocent én coördinator schoolmaaltijden, vertelt hoe ze voor het tweede jaar op rij kerstpakketten meegeven aan leerlingen voor de start van de vakantie.
Scholen die maaltijden aanbieden, krijgen in december een extra hoog budget. Dit biedt ruimte voor extra's, zoals een kerstdiner of kerstpakketten. Bij VSO de Monoliet in Leeuwarden koos men voor het laatste. Coördinator Klaas Nieuwhof vertelt enthousiast: “We wilden iets doen dat niet alleen alle leerlingen ten goede komt, maar hen ook actief betrekt.” Het idee ontstond tijdens een brainstormsessie met de werkgroep waar Klaas en zijn collega’s die de schoolmaaltijden organiseren inzitten. “We bespraken hoe we deze decemberactie konden koppelen aan een interne stage,” vertelt Klaas. De Monoliet beschikt over een loods waarin een veilige werkomgeving kan worden gesimuleerd. "Dit biedt onze leerlingen een leerzame plek om praktische vaardigheden te ontwikkelen met als doel om uiteindelijk zelfstandig externe stages te kunnen lopen."
Donderdagochtend 7.30 uur: het vierkoppige team van het Mediacollege zet de ontbijtkraam voor de leerlingen klaar. De kraam is eigenhandig gemaakt door Ed, de conciërge. Elke ochtend staan ze hier samen het ontbijt voor te bereiden; de directeur, de zorgcoördinator, de roosterplanner en de conciërge.
Belle de Jong, leerling van het Pleysiercollege Den Haag, heeft namens 350.000 medeleerlingen een groot ‘bedankbord’ overhandigd aan Tweede Kamerleden. Mede dankzij hun inzet blijft het Programma Schoolmaaltijden namelijk bestaan.
Nu de Miljoenennota op Prinsjesdag is gepresenteerd weten we het zeker: de schoolmaaltijden gaan door! In de begroting is structureel 135 miljoen euro opgenomen voor schoolmaaltijden. “Dit is supergoed nieuws voor die 350.000 kinderen voor wie schoolmaaltijden het verschil maken tussen wel of niet met honger in de klas zitten”, zegt Hans Spekman, directeur van het Jeugdeducatiefonds dat het Programma Schoolmaaltijden samen met het Nederlandse Rode Kruis uitvoert. “Schoolmaaltijden dragen bij aan het vergroten van kansengelijkheid, het verminderen van (kinder)armoede en het bevorderen van een gezonde leefstijl onder kinderen. Gelukkig ziet de politiek dit ook in.”
